Chất lượng là yếu tố sống còn trong các dự án thiết kế xây dựng nhà xưởng. Quản lý chất lượng hiệu quả giúp đảm bảo công trình đạt tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn và vận hành bền vững. Ngược lại, nếu chủ quan, những sai lầm ngay từ giai đoạn thiết kế có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về chi phí, hiệu suất vận hành và an toàn.
Bài viết này, BIC sẽ cung cấp kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chất lượng dự án thiết kế xây dựng nhà xưởng cho chủ đầu tư, bao gồm: quy trình quản lý chất lượng xây dựng, tiêu chuẩn chất lượng nhà xưởng công nghiệp, vai trò của chủ đầu tư trong quản lý dự án, những lỗi thường gặp khi thiết kế nhà xưởng và các giải pháp nâng cao chất lượng công trình.
Chủ đầu tư giữ vai trò then chốt: Chủ đầu tư là người định hướng mục tiêu và tiêu chuẩn chất lượng ngay từ đầu dự án. Vai trò của chủ đầu tư trong quản lý dự án thể hiện ở việc đặt ra yêu cầu chất lượng rõ ràng, lựa chọn nhà thầu thiết kế nhà xưởng và thi công uy tín, và đảm bảo các bên tuân thủ tiêu chuẩn đề ra.
Lựa chọn đối tác và vật liệu: Nhà đầu tư cần tuyển chọn kiến trúc sư, kỹ sư và nhà thầu có kinh nghiệm về nhà xưởng công nghiệp. Đồng thời, ưu tiên sử dụng vật liệu xây dựng chất lượng cao, có chứng nhận tiêu chuẩn, nhằm đảm bảo độ bền và an toàn cho công trình.
Giám sát và ra quyết định: Trong quá trình thực hiện, chủ đầu tư cần tham gia giám sát hoặc thuê tư vấn giám sát độc lập để kiểm tra chất lượng thi công. Chủ đầu tư xem xét và phê duyệt các bản vẽ, thay đổi thiết kế, nghiệm thu các hạng mục quan trọng, những quyết định này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuối cùng của nhà xưởng.
Đảm bảo nguồn lực cho chất lượng: Chủ đầu tư cần bố trí ngân sách và thời gian hợp lý cho công tác quản lý chất lượng (đào tạo, giám sát, kiểm định). Tránh tình trạng chạy theo tiến độ hoặc cắt giảm chi phí quá mức làm ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Văn hóa coi trọng chất lượng từ phía chủ đầu tư sẽ lan tỏa đến các đơn vị tham gia dự án.
Mọi dự án nhà xưởng công nghiệp phải tuân theo các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) trong xây dựng. Ví dụ, QCVN về kết cấu xây dựng, tiêu chuẩn thiết kế nền móng, kết cấu thép, kết cấu bê tông cốt thép, v.v. Việc tuân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn này giúp công trình đạt chất lượng và an toàn theo luật định.
Thiết kế nhà xưởng công nghiệp bắt buộc đáp ứng các tiêu chuẩn Phòng cháy chữa cháy (PCCC) và bảo vệ môi trường. Hồ sơ thiết kế cần tuân thủ quy định hiện hành, nếu không dự án có thể không được cấp phép, bị chậm trễ và chịu rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Chủ đầu tư nên kiểm tra rằng thiết kế đã bao gồm đầy đủ hệ thống PCCC (báo cháy, chữa cháy, lối thoát hiểm) cũng như hệ thống xử lý nước thải, khí thải đúng tiêu chuẩn.
Tùy lĩnh vực sản xuất, chủ đầu tư phải chú ý đến các tiêu chuẩn chất lượng chuyên ngành. Ví dụ: thiết kế nhà xưởng thực phẩm cần tuân thủ tiêu chuẩn HACCP, GMP và ISO 22000 về vệ sinh an toàn thực phẩm; nhà xưởng dược phẩm phải đáp ứng GSP/GMP; nhà xưởng hóa chất phải tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn hóa chất, v.v. Thiết kế xây dựng cần tích hợp các yêu cầu đặc thù này để đảm bảo nhà xưởng đáp ứng điều kiện vận hành chuyên ngành.
Nhiều chủ đầu tư áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001 trong dự án xây dựng. Điều này thiết lập các quy trình kiểm soát chất lượng từ khâu thiết kế, mua sắm đến thi công, giúp các bên làm việc nhất quán và có minh chứng về chất lượng. Một hệ thống QMS bài bản sẽ hỗ trợ việc lưu trữ hồ sơ, truy xuất nguồn gốc vật liệu và xử lý sự cố chất lượng nếu phát sinh.
Ngay khi bắt đầu, cần xây dựng kế hoạch quản lý chất lượng cho dự án thiết kế xây dựng nhà xưởng. Kế hoạch này xác định rõ tiêu chuẩn áp dụng, quy trình kiểm tra nghiệm thu, phân công trách nhiệm cho từng bên (chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công) trong việc đảm bảo chất lượng.
Trước khi thi công xây dựng, chủ đầu tư cần tổ chức thẩm tra thiết kế nhà xưởng (hoặc thuê tư vấn thẩm tra độc lập) để rà soát bản vẽ kỹ thuật. Mục tiêu là đảm bảo thiết kế tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng nhà xưởng công nghiệp, tối ưu về kỹ thuật và an toàn. Việc phê duyệt thiết kế chỉ nên tiến hành khi các lỗi hoặc thiếu sót đã được khắc phục.
Trong quy trình quản lý chất lượng xây dựng, bước quản lý vật liệu và nhân lực rất quan trọng. Chủ đầu tư phải yêu cầu nhà thầu cung cấp vật liệu đúng chủng loại, đạt tiêu chuẩn (có chứng chỉ xuất xưởng, kết quả thí nghiệm vật liệu). Đồng thời, nhân sự thi công cần đủ trình độ và được đào tạo về an toàn lao động. Kiểm tra vật liệu đầu vào và tay nghề thi công giúp ngăn ngừa lỗi chất lượng từ sớm.
Khi thi công, công tác giám sát hiện trường cần được thực hiện liên tục. Kỹ sư giám sát (do chủ đầu tư hoặc thuê tư vấn) theo dõi việc nhà thầu thi công có đúng thiết kế, đúng quy trình kỹ thuật và biện pháp an toàn hay không. Mọi sai sót hoặc vi phạm phải được phát hiện sớm và yêu cầu khắc phục ngay. Giám sát của chủ đầu tư đảm bảo nhà thầu không chạy theo tiến độ mà bỏ qua chất lượng.
Dự án thiết kế xây dựng nhà xưởng thường chia thành nhiều giai đoạn (móng, khung kết cấu, hoàn thiện, lắp đặt hệ thống kỹ thuật...). Sau khi hoàn thành mỗi hạng mục quan trọng, cần tiến hành nghiệm thu nội bộ giữa nhà thầu và tư vấn giám sát, sau đó nghiệm thu với chủ đầu tư. Chỉ khi một hạng mục đạt yêu cầu chất lượng mới chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Việc nghiệm thu giai đoạn giúp phát hiện lỗi tại chỗ, tránh tích lũy sai sót đến cuối công trình.
Khi công trình xây dựng xong, chủ đầu tư tổ chức nghiệm thu tổng thể với sự tham gia của các bên liên quan (nhà thầu, tư vấn, cơ quan quản lý nếu cần). Tất cả các hạng mục được kiểm tra lần cuối, từ kết cấu, kiến trúc đến hệ thống điện, nước, PCCC. Nếu mọi yêu cầu đều đạt, biên bản nghiệm thu hoàn thành sẽ được ký kết. Sau đó, công trình được bàn giao đưa vào sử dụng kèm hồ sơ hoàn công đầy đủ.
Một phần quan trọng của quản lý chất lượng là lưu trữ hồ sơ hoàn công và thực hiện bảo hành, bảo trì. Hồ sơ hoàn công bao gồm bản vẽ hoàn công, biên bản nghiệm thu, kết quả thí nghiệm... giúp minh chứng công trình đã xây dựng đúng thiết kế nhà xưởng và tiêu chuẩn. Chủ đầu tư cần theo dõi thời hạn bảo hành của nhà thầu, đồng thời lập kế hoạch bảo trì định kỳ (sơn chống gỉ kết cấu thép, kiểm tra máy móc thiết bị,...) để duy trì chất lượng nhà xưởng trong quá trình vận hành lâu dài.
Chú ý: Pháp luật Việt Nam cũng có hướng dẫn cụ thể về quản lý chất lượng. Nghị định 06/2021/NĐ-CP quy định quy trình quản lý chất lượng thi công xây dựng gồm 12 bước từ chuẩn bị mặt bằng, kiểm soát vật liệu, giám sát thi công đến nghiệm thu, bàn giao. Chủ đầu tư nên nắm vững các quy định này để phối hợp với nhà thầu thực hiện đúng pháp luật.
Thiết kế nhà xưởng chỉ tập trung vào kiến trúc mà không hiểu rõ quy trình sản xuất thực tế sẽ dẫn đến bố trí mặt bằng thiếu logic (luồng di chuyển chồng chéo, không gian không tối ưu). Hậu quả là giảm năng suất vận hành, tăng chi phí và thậm chí phải sửa chữa, điều chỉnh sau khi đưa vào hoạt động.
Giải pháp: Chủ đầu tư cần cung cấp cho đơn vị thiết kế đầy đủ thông tin về dây chuyền sản xuất, sơ đồ máy móc, đảm bảo thiết kế bố trí mặt bằng theo luồng một chiều khoa học, phân tách rõ khu vực (sản xuất, kho, văn phòng). Sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư và đơn vị thiết kế ngay từ đầu sẽ giúp tránh sai lầm này.
Một lỗi thường gặp khi thiết kế nhà xưởng là xem nhẹ các tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường. Bản vẽ thiết kế thiếu hoặc không đáp ứng đủ yêu cầu về PCCC (bố trí lối thoát hiểm, hệ thống báo cháy, chữa cháy) hay hệ thống xử lý chất thải, thông gió môi trường. Hậu quả có thể rất nghiêm trọng: hồ sơ thiết kế bị cơ quan chức năng bác bỏ, dự án bị đình trệ; nhà xưởng vận hành thì tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, ô nhiễm, bị phạt nặng hoặc đình chỉ hoạt động.
Cách phòng tránh: Ngay từ đầu, chủ đầu tư phải yêu cầu đơn vị thiết kế xây dựng tuân thủ đầy đủ QCVN, TCVN về PCCC và môi trường. Nên thuê chuyên gia PCCC tư vấn, thẩm duyệt bản vẽ PCCC sớm để thiết kế được điều chỉnh kịp thời. Không phê duyệt thiết kế nếu chưa tích hợp các hệ thống an toàn bắt buộc.
Nếu thiết kế không tính toán đến thông gió, chiếu sáng tự nhiên, nhà xưởng sẽ nóng bức và ngột ngạt vào mùa nóng, hoặc tối tăm khi không có đủ ánh sáng trời. Môi trường làm việc không thoải mái sẽ giảm năng suất và ảnh hưởng sức khỏe người lao động.
Giải pháp: Để giải pháp nâng cao chất lượng công trình, chủ đầu tư cần đảm bảo kiến trúc sư khảo sát kỹ hướng gió, hướng nắng khu đất. Thiết kế nên có đủ cửa sổ, ô thông gió, tấm lấy sáng trên mái để tận dụng tối đa thông gió và ánh sáng tự nhiên. Đồng thời, tính toán và trang bị hệ thống làm mát cưỡng bức (quạt thông gió, quạt trần, máy làm mát hoặc điều hòa) với công suất phù hợp.
Nhiều thiết kế nhà xưởng chỉ đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không tính đến khả năng mở rộng hoặc thay đổi công năng sau này. Ví dụ: kết cấu móng và nền không dự phòng tải trọng mở rộng, diện tích đất không chừa khoảng trống cho xây thêm, hoặc bố trí hiện tại không linh hoạt cho việc lắp đặt thêm thiết bị mới. Hậu quả là khi doanh nghiệp muốn mở rộng sản xuất hoặc thay đổi dây chuyền, sẽ gặp khó khăn, phải cải tạo tốn kém hoặc thậm chí xây mới.
Cách phòng tránh: Chủ đầu tư nên trao đổi tầm nhìn dài hạn với đơn vị thiết kế. Ngay từ đầu, thiết kế kết cấu nên tính dư một mức hợp lý cho tải trọng tương lai, chừa sẵn không gian mở rộng hoặc module hóa nhà xưởng để dễ mở rộng khi cần. Việc đầu tư thêm ban đầu sẽ tiết kiệm rất nhiều chi phí và thời gian về sau.
Việc chọn đơn vị thiết kế không có kinh nghiệm về loại hình nhà xưởng cụ thể cũng là lỗi phổ biến. Ví dụ, thuê một công ty chuyên thiết kế nhà dân dụng để thiết kế nhà xưởng công nghiệp có thể dẫn tới bản thiết kế không tối ưu cho sản xuất. Đơn vị thiếu kinh nghiệm dễ bỏ sót các yêu cầu đặc thù (như tiêu chuẩn GMP, HACCP trong nhà xưởng thực phẩm, hay yêu cầu chịu tải cầu trục trong nhà xưởng cơ khí), dẫn đến thiết kế không đạt chuẩn, phải điều chỉnh nhiều lần.
Giải pháp: Chủ đầu tư cần đánh giá kỹ năng lực của đơn vị thiết kế xây dựng trước khi ký hợp đồng. Nên chọn những công ty có hồ sơ kinh nghiệm thiết kế nhà xưởng tương tự, am hiểu ngành sản xuất của dự án. Đừng ngại đầu tư vào đơn vị thiết kế chất lượng, vì thiết kế tốt là nền tảng quan trọng nhất để đảm bảo chất lượng công trình.
- Áp dụng công nghệ tiên tiến: Sử dụng các công nghệ hiện đại như Building Information Modeling (BIM) trong thiết kế và quản lý thi công giúp phát hiện sớm xung đột thiết kế, kiểm soát khối lượng và tiến độ chính xác hơn. Các phần mềm quản lý dự án và ứng dụng di động cho phép cập nhật tình hình công trường theo thời gian thực, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý chất lượng.
- Tăng cường đào tạo và ý thức chất lượng: Chủ đầu tư nên yêu cầu và tạo điều kiện cho đội ngũ tham gia dự án được đào tạo về quản lý chất lượng, an toàn lao động và các kỹ thuật mới. Khi kỹ sư, công nhân hiểu rõ quy trình và tầm quan trọng của chất lượng, họ sẽ chủ động hơn trong việc tuân thủ tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, xây dựng văn hóa làm đúng ngay từ đầu (Right First Time) sẽ giảm thiểu sai sót phải sửa chữa.
- Giám sát độc lập và kiểm định định kỳ: Ngoài tư vấn giám sát của chủ đầu tư, có thể thuê thêm các đơn vị kiểm định chất lượng độc lập để kiểm tra các hạng mục quan trọng (như kiểm định mối hàn kết cấu thép, thí nghiệm bê tông, kiểm tra an toàn điện). Các đợt kiểm định định kỳ trong quá trình thi công và trước khi nghiệm thu giúp phát hiện vấn đề khách quan, tăng độ tin cậy cho công trình.
- Quản lý thay đổi chặt chẽ: Trong thực tế triển khai dự án, khó tránh khỏi việc thay đổi thiết kế hoặc biện pháp thi công. Mỗi thay đổi cần được đánh giá cẩn thận về ảnh hưởng đến chất lượng. Chủ đầu tư nên thiết lập một quy trình phê duyệt thay đổi: yêu cầu nhà thầu báo cáo phương án, đánh giá rủi ro, và chỉ chấp thuận khi không làm suy giảm chất lượng công trình. Quản lý thay đổi tốt sẽ giúp dự án linh hoạt mà vẫn kiểm soát được chất lượng.
- Bảo trì và cải tiến sau bàn giao: Nâng cao chất lượng không chỉ dừng ở lúc xây xong mà còn trong suốt quá trình vận hành nhà xưởng. Chủ đầu tư nên xây dựng kế hoạch bảo trì định kỳ (đối với máy móc, kết cấu, hệ thống PCCC...) và cải tiến khi cần thiết. Thường xuyên thu thập phản hồi từ bộ phận vận hành nhà xưởng để kịp thời khắc phục những điểm chưa phù hợp. Việc này đảm bảo công trình luôn duy trì chất lượng và hiệu suất thiết kế ban đầu, kéo dài tuổi thọ công trình.
Quản lý chất lượng dự án thiết kế xây dựng nhà xưởng là một quá trình liên tục và toàn diện, đòi hỏi sự cam kết cao của chủ đầu tư. Từ khâu thiết kế đến thi công và vận hành, chất lượng phải được đặt lên hàng đầu nhằm đảm bảo nhà xưởng bền vững, an toàn và hiệu quả. Đối với chủ đầu tư, việc đầu tư thời gian và nguồn lực vào quản lý chất lượng ngay từ đầu sẽ giúp tránh những lỗi thường gặp, giảm rủi ro và tiết kiệm chi phí về lâu dài.
Hãy luôn tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định pháp luật, đồng thời lựa chọn đối tác có năng lực và kinh nghiệm. Cuối cùng, chủ đầu tư nên thiết lập một văn hóa dự án coi trọng chất lượng, an toàn hơn là chỉ chạy theo tiến độ. Với những kiến thức và giải pháp BIC đã trình bày, hy vọng các chủ đầu tư tại Việt Nam sẽ áp dụng hiệu quả vào dự án nhà xưởng của mình, đảm bảo mỗi công trình đều là một sự đầu tư xứng đáng về chất lượng và giá trị.
